امروز برابر با ۱۴ مهر، روز تهران است. تهرانی که روزگاری پر از دارودرخت بوده و امروزه پر است از ترافیک و دود اما همچنان زیبا و برازنده در گوشه قلب ایران جا خوش کرده است. بی‌شک از تهران زیاد خوانده‌اید این‌بار از محله‌های قدیمی و دلیل نام‌گزاری این محله‌ها بخوانید.
۱ – اسلامبول
عثمانی‌ها پس از فتح قسطنطنیه آنجا را اسلامبول نامیدند که از دو جزء «اسلام» و «بول» (Bul استانبولی Bol آذری تشکیل شده است. معنی جزء اول آن مشخص و جزء دوم آن «بول» به ترکی به معنی «فراوان است که در مجموع معنی اسلام فراوانه را می‌دهد.به علت وجود سفارت ترکیه در جوار خیابان اسلامبول نام این شهر معروف ترکیه به این خیابان داده شده است.
محله های قدیم تهران
۲_ توپخانه
در اوایل سلطنت ناصرالدینشاه وقتی حصار ارگ سلطنتی را تعمیر میکردند، میدان توپخانه نیز تجدید بنا شد و آن را رسماً «میدان توپخانه» نام نهادند. این میدان تنها گذرگاه مردم و چارپایان از شهر به ارگ بوده و به علت وجود توپ‌ها و تویچیان به این نام خوانده شد. بعداً پس از اصلاحاتی که در آن به عمل آمد «میدان سپه» نام گرفت و پس از انقلاب اسلامی به میدان «امام خمینی» تغییر نام یافت.
۳_چاله میدان
در عهد شاه طهماسب به فرمان او در اطراف تهران حصار کشیده شد و به تعداد سوره‌های قرآن مجید صد و چهارده برج ساختند و در هر برج آن یک سوره از سوره‌های قرآن مجید دفن گردید. برای ساختن قلعه و برج‌ها از دو چاله خاک برداشتند که در نتیجه این خاکبرداری و گود شدن زمین‌ها چاله‌هایی به وجود آمد که از همان وقت این دو محل به چاله میدان و چاله حصار موسوم است.
۴ دوشان تپه در عهد ناصر الدین.شاه از طرف خیابان پیروزی رو به مشرق تپه‌ای بود که آن را دوشان تپه می‌گفتند. دوشان یا توشقان به زبان ترکی به معنی خرگوش است و چون قبلاً در این تپه‌ها خرگوش زیاد وجود داشت و شکارچیان به شکار خرگوش می‌رفتند به دوشان تپه به معنی «تپه خرگوش» شهرت یافت.
۵- دولاب
محله های قدیم تهران
نام این محله از دو کلمۀ «دلو» daly» و «آب» تشکیل یافته است و از آنجا که برای آبیاری از دلو استفاده می‌شده لذا به این نام خوانده شده است.
٦- سبزه میدان
در زمان زندیه و قاجاریه انواع سبزی‌ها شامل تره، تریچه، نعناع، پیازچه و… به منظور تأمین سبزی اهالی تهران در اینجا و محله‌های اطراف آن کاشته می‌شده و این نام از آنجا ریشه گرفته است.
۷_سر پل امیر بهادر
امیر بهادر حسین خان قراچه داغی وزیر جنگ و سپهسالار مظفرالدین شاه و محمد شاه در این خیابان پارک و عمارت داشت. در مقابل خانه او یخچال بزرگی بود که در زمستان‌ها از آن یخ گرفته و در انبار مجاور میریظ‌ختند این یخچال شامل دو قسمت شمالی و جنوبی بود که با یک پل به همدیگر وصل می‌شد و این پل را به مناسبت منزل امیر بهادر به نام او، سرپل امیر بهادر نامیدند.
۸_ سنگلج
سنگلج یکی از محله‌های قدیمی تهران بوده که اکنون قسمت بسیاری از آن را پارک شهر در برگرفته است. در قدیم محوطه پارک شهر و خیابان‌های شمالی و جنوبی خیابان بوذر جمهری و تعدادی از کوچه‌ها و معابر این خیابان جزء محله سنگلج بوده است.
۹ – سید خندان
پل سیدخندان در خیابان دکتر شریعتی در نزدیکی حسینیه ارشاد قرار گرفته است. سیدخندان پیرمرد پیشگویی بوده که از آینده خبر می‌داده و در نزد مردم تهران شهرت خاصی داشته است. این سید هنگامی که از بیابان‌های این محله میگذشته در حال پیشگویی با صدای بلند می‌خندیده و به این ترتیب آینده را پیشگویی می‌کرده است. لذا به احترام این پیرمرد، محله را سیدخندان نامیدند.
۱۰- ضرابخانه
محل ضرابخانه در سه راه شریعتی به پاسداران قرار دارد چون در عهد ناصرالدینشاه در سال ۱۲۹۴ هجری قمری به جای کارخانه چلوار باقی ضرابخانه ساخته شده و در آنجا سکه ضرب میکردند. به همین دلیل به این محل «ضرابخانه» می‌گویند.
۱۱ – عودلاجان
این محله در خیابان سیروس واقع شده است و امام زاده یحیی در همین محله است. در مورد علت نامیده شدن عودلاجان به این اسم روایات زیر ذکر شده است.
الف – عولاجان معرب شده ، اودلاجان است. او imo به تلفظ محلی آب است و پسوند (ان) در آخر کلمه نسبت مکان بوده و بقیه کلمه از دراجیدن و یا به تلفظ محلی «دراجین» و «دلاجین» به معنی تقسیم کردن آب نهر به رشته‌های کوچکتر است. زیرا محله عودلاجان به علت قرار گرفتن در ارتفاع بر محلات و مکان‌های جنوبی مسلط بوده و به همین علت نواحی جنوبی آن آب خود را از عودلاجان تأمین می‌کرده بنابراین «اودلاجان» و یا «عودلاجان» به معنی جایگاه پخش و تقسیم آب است.
ب – عودلاجان از ترکیب دو کلمه عود و الاچی شکل گرفته است. عود از عطریات سوختنی است و لاچی از ادویه معطر گرفته شده. در مجموع به معنی عودلاچیان یعنی بازار عطاران است که پس از معرب شدن به صورت عودلاجان درآمده است.
۱۲ – گذر فیل‌خانه
هنگامی که تهران پایتخت شد در انتهای خیابان خیام تکیه و کاروانسرایی بود که آن را «فیل خانه» نامیدند، زیرا همیشه یکی از دو فیل برای تشریفات در این محل نگهداری می‌شد. اطراف این محل هم به «گذر فیل خانه» شهرت یافت.
۱۳_گلوبندک
در مورد علت نامیده شدن این محله به گلوبندک وجه تسمیه‌های زیر ذکر شده است.
الف – گلوی شتران قربانی را در این محل با کفن تزئین کرده و قمه بر فرق سرشان می‌زده‌اند. ب – گل‌بندان جوان‌های جوان مرگ شده را در اینجا می‌بسته‌اند.
ج – شتر گلویی از آب در این محل بوده زیرا سابقاً این ناحیه تماماً باغ بوده است.
۱۴_گود زنبورک خانه
در نزدیکی سر قبر آقا، یعنی در حوالی دروازه شاه‌عبدالعظیم؛ گودی به نام گود زنبورک خانه وجود داشت و این گود اکنون پر و بر رو و بر روی آن خانه سازی شده است. این گود چون محل نظامیان زنبورک‌دار بود به این سبب به گود زنبورک‌خانه شهرت یافته است.
