نگاهی به مد و لباس در کشور پاکستان

طی سال‌های اخیر هنر غنی و تکنیک‌های صنایع‌دستی پاکستان به همراه شیوه‌ها و الگوهای مدرن، این کشور را به سرزمین ظهور مدهای بی‌همتا، رنگارنگ و زیبا تبدیل کرده است. این کشور در زمینه صنایع‌دستی، پوشاک و طراحی پارچه صاحب‌سبک است. تاکنون هشت برند شناخته‌شده جهانی، ۱۶ طراح مشهور در عرصه بین‌المللی و شش برند مشهود در زمینه تولید پارچه را در کارنامه خود به ثبت رسانده است.

مد اسلامی در سرزمین پاکستان:

پاکستان به دلیل آن که بخش عمده جمعیتش را مسلمانان تشکیل داده‌اند، این روزها شاهد فعالیت طراحانی است که برخی لباس‌های خود را بر اساس الگوی اسلامی طراحی و تولید می‌کنند. به همین دلیل مد اسلامی در این سرزمین رونقی شگفت دارد، تا آن جا که برخی طراحان مشهور نیز به این عرصه روی آورده‌اند. آن چه برای زنان مسلمان دارای اهمیت است، لباس‌هایی است که کل بدن را بپوشاند و درعین‌حال راحت نیز باشد. اما این روزها بسیاری از دختران جوان به همان نسبت به زیبایی لباس‌های خود نیز اهمیت می‌دهند. لباس از منظر زنان مسلمان به دو بخش تقسیم می‌شود؛ بخش نخست موسوم به حجاب سر و موها را می‌پوشاند و بخش دوم موسوم به «آبایا » (Abaya)کل بدن را می‌پوشاند. ازاین‌رو عمده توجه طراحان معطوف به این دو بخش است. دختران مسلمان دیگر مانند گذشته به پوشاندن موها یا بدن با پارچه‌ای سیاه و ساده اکتفا نمی‌کنند، بلکه به دنبال حجاب یا آبایا هایی در رنگ‌ها و مدل‌های متنوع و زیبا هستند.

آبایا و ردا دو مدل از رایج‌ترین مدل لباس در پاکستان:

جنس پارچه آبایا ها متناسب با فصل‌های گوناگون سال به‌گونه‌ای متفاوت انتخاب می‌شود تا در فصل‌های گرم خنک باشند در فصل‌های سرد سال نیازی به پوشیدن کت یا ژاکت روی آن‌ها نباشد. امروزه شهر لاهور مرکز مد اسلامی پاکستان است، اما تا همین چند سال قبل خریدن لباس‌های آماده و دوخته شده اسلامی از مغازه‌های این شهر کار آسانی نبود. در واقع پس از توجه به نیازها و الگوهای پوششی مسلمان و ورود طراحان به این حوزه است که این شهر به مرکز عمده تحولات در سبک و شیوه لباس‌های اسلامی تبدیل شده است.

در پاکستان در اغلب اوقات حتی لباس زنان غیرمسلمان نیز پوشیده به نظر می‌آیند؛ ردایی بلند به همراه شلوار. این لباس‌ها که در سبک‌ها و نقوش متفاوتی عرضه می‌شوند، موردتوجه بسیاری از دختران جوان پاکستانی است. طرح روی این رداها بسته به قیمت و جنس کار متفاوت است. روی برخی لباس‌ها قلاب‌دوزی یا زری‌دوزی‌های چشمگیری دوخته شده‌اند. نقوش گل‌دار یا موتیف‌های برگرفته از نقش‌مایه‌های گیاهی در اغلب لباس‌های زنانه یا دخترانه به چشم می‌خورد. حاشیه‌دوزی‌ها نیز همواره با تغییر مد و نقوش برخاسته از آن دست خوش تغییر می‌شوند. رنگ و نقوش کار شده روی شلوارها نیز با لباس رویین هماهنگ و متناسب است. البته این روزها بسیاری از دختران جوان در دانشگاه و محل کار همان پیراهن‌های معمول گشاد با شلوار جین‌های تنگ چسبان می‌پوشند. به همین دلیل طراحان مد بسیاری از موتیف‌های قدیمی و رایج را روی همین لباس‌های راحت و مدرن چاپ می‌کنند که در جای خود نظر هواداران بسیاری را به خود جلب کرده است. هم چنین این روزها لباس‌های قلاب‌دوزی شده و نقش‌های پلنگی دگرباره صحنه مد پاکستان را دست خوش تغییر کرده است.

هفته‌های شگفت‌انگیز مد در پاکستان:

بخش مهمی از پیشرفت و گسترش مد پاکستان مرهون هفته‌های مد برگزار شده در این کشور است. در پاکستان سالانه چندین هفته مد برگزار می‌شود که در میان بقیه هفته‌های مد کراچی، لاهور، سان سیلک و پیشاور به لحاظ تأثیرگذاری دارای اهمیت بیشتری هستند. هفته مد کراچی بزرگ‌ترین رویداد بین‌المللی مد در سراسر پاکستان است که در اوج خریدهای بهاره و پاییزه برگزار می‌شود. طی این رویداد هم‌نام آوران و هم تازه‌واردان عرصه مد فرصت می‌یابند تاچ تازه‌ترین دستاوردهای خود را در رقابتی حرفه‌ای به نمایش گذارند و موقعیت‌هایی تازه در بازار بین‌المللی برای خود دست‌وپا کنند. هفته مد لاهور دومین رویداد بزرگ مد در کشور پاکستان است که هر ساله در شهر لاهور به‌عنوان پایتخت فرهنگی و مرکز مدت پاکستان برگزار می‌شود. طی این مراسم دوزندگان لباس عروس در رقابتی تنگاتنگ لباس‌های دوخته شده را به نمایش می‌گذارند. برند پَنتین (Pantene)، یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان شامپو، از حامیان اصلی این رویداد مهم است.

سان سیلک و پیشاور دو رویداد مهم در پاکسان:

سومین رویداد مهم عرصه مد، هفته مد سان سیلک (Sunsilk) است که از سال ۲۰۱۰، هرساله، به مدت چهار روز در شهر لاهور و با حمایت برند سان سیلک برگزار می‌شود و به لحاظ ارائه و نمایش الگوهای عرصه طراحی مد منحصربه‌فرد است. این رویداد طی چهار روز در سه بخش برگزار می‌شود. در روز نخست طراحان دستاوردهای یک‌ساله خود را به نمایش می‌گذارند. در روزهای دوم و چهارم مهم‌ترین برندها آخرین محصولاتشان را به معرض تماشا می‌گذارند و در روز سوم تولیدکنندگان پارچه جدیدترین طرح‌هایشان را معرفی می‌کنند. (پاکستان در عرصه طراحی و تولید پارچه سرآمد است، تا آن جا که هم زمان با هفته مد سان سیلک امسال موزه پارچه نیز افتتاح شد.) ساد علی (Saad Ali)، مدیر اجرایی هفته مد سان سیلک می‌گوید هدف این رویداد آن است که هرساله ترکیب نمایش و آثار دست خوش تحول شوند تا شاهد حرکتی پیش‌رونده در عرصه مد باشیم. چهارمین هفته مد، هفته مد پیشاور است که از سال ۲۰۱۱ در شهر پیشاور پاکستان و با همکاری انجمن ملی مد و هنر برگزار می‌شود. طی این هفته نیز بسیاری از نام‌آوران عرصه مد رقابتی سرسختانه می‌کوشند تا تولیدات خود را وارد بازار انبوه تولید کنند. در تمام این رقابت‌ها طراحان برتر می‌کوشند تا نام برند خود را از طریق ارائه سبکی خاص و زیبا، متفاوت و منحصربه‌فرد معرفی کنند.

برند ماریا بی نامی مشهور در سراسر جهان:

Maria B ،نام مشهورترین برند پاکستانی است که عمده شهرت خود را مدیون طراحی و تولید لباس‌های دخترانه و زنانه برای انواع مراسم است. ماریا بات (Maria Butt)، صاحب‌امتیاز این برند، کاربردی‌بودن لباس را بخشی مهم از طراحی خود برمی‌شمارد و بر این باور است که لباس باید علاوه بر زیبایی دارای کاربرد آسان و راحت نیز باشد. برند ماریا بی نامی است که در سراسر جهان به طور مداوم در حال پیشرفت و گسترش است و طرف‌داران آن همواره از کیفیت مطلوب آن ابراز رضایت دارند. جنس این لباس‌ها از ابریشم، حریر و کتان است و در طراحی و دوختشان قلاب‌دوزی‌های زیبایی به‌کاررفته است. برند ماریا بی در ۱۲ شهر پاکستان ۲۵ شعبه دارد، ازاین‌رو به لحاظ گستردگی شعب در رتبه نخست قرار دارد و به شش کشور جهان از جمله آمریکا، انگلستان، بنگلادش، امارات متحده عربی، قطر و هند نیز صادر می‌شود. قیمت این لباس‌ها نه‌چندان ارزان است و نه آن‌قدرها گران. این برند می‌کوشد تا هر ساله طی فصل‌های مختلف هواداران خود را به بهترین شکل راضی و آراسته کند. کسانی که این لباس‌ها را به تن می‌کنند، پوستشان به‌واسطه درخشندگی رنگ لباس‌ها درخشش و شفافیتی خاص می‌یابد. رنگ این لباس‌ها به‌گونه‌ای است که انواعی از رنگ‌ها از سیاه، قرمز، سبز، بنفش گرفته تا صورتی، زرد و سفید را در بر می‌گیرد و اغلب زنان جوان مدرن را به خود جذب می‌کند.

2015 عید شگفتی‌ها برای کودکان و زنان پاکستان:

مجموعه عید ۲۰۱۵ برند Maria B شامل طیف وسیعی از لباس‌ها برای زنان و کودکان است که موارد گوناگونی همچون قلاب‌دوزی، یراق‌دوزی، روبان دوزی، موتیف‌های سنتی و نقش‌های گل‌دار را در خود جای‌داده و به آن‌ها ظاهری جذاب، فانتزی و دوست‌داشتنی بخشیده است. بخش عمده لباس‌های ماریا بی همان لباس‌های سنتی و مجلسی زنان پاکستانی است که ردای نسبتاً بلند رویین روی شلواری با حاشیه‌دوزی‌های مزین به طرح‌های زیبا را می‌پوشاند. زنان مدرن و اهل مد پاکستان از طرف‌داران جدی این برند هستند.

لباس عروس در سنت پاکستان:

همان‌طور که گفته شد، یکی از موضوعات رقابتی طراحان مد، رقابت بر سر طراحی و دوخت لباس‌های عروس رنگارنگ و پر زرق‌وبرقی است که در سنت پاکستانی‌ها ریشه‌ای کهن و ارزشمند دارد. مجموعه لباس‌های عروس سال ۲۰۱۵ به دست بهترین طراحان مد پاکستان به روی صحنه رفت. از آن جا که این لباس‌ها موردتوجه بسیاری از دختران جوان قرار دارند، بنابراین طراحان می‌کوشند تا حداکثر خلاقیت خود را در امروزی کردن این لباس‌ها به کار گیرند. این لباس‌ها در سنتی‌ترین حالت خود با تزیینات دیگری مورد استفاده قرار می‌گیرند؛ پارچه‌ای که از سرتاپا را می‌پوشاند و گاو دنباله آن روی دست‌ها می‌افتد، گردن‌بند، دست‌بند، گوشواره، حنای دست‌ها و پاها. آن چه این نوع لباس‌ها را از دیگر لباس‌های زنانه متمایز می‌کند، حجم بسیار زیاد زری‌دوزی‌های کار شده روی آن‌هاست. رنگ سنتی این لباس‌ها سبز، زرد، نارنجی و صورتی است. اما این روزها رنگ‌های متنوع دیگری نیز روانه بازار شده‌اند. جنس این لباس‌ها بر حسب فصول سردوگرم سال تغییر می‌کند.

مد و جواهرات در بین مردم پاکستان:

زنان پاکستان به جز لباس‌های رنگارنگ پرتجمل و زیبا به جواهرات نیز اهمیت بسیاری می‌دهند. آن‌ها به طور معمول در تمام عیدها جواهرات را به خود می‌آویزند و در صورت امکان خریداری هم می‌کنند. جنس این جواهرات از طلای زرد، طلای سفید، نقره، سنگ‌های قیمتی و گاهی نیز از دیگر فلزات موسوم به بدلیجات است. زنان پاکستان این طراحی‌ها را به دلیل خاستگاهشان «جواهرات هندی» می‌نامند؛ النگو، دست‌بند، گردن‌بند، پابند، گوشواره و پلاک آویخته به پیشانی. این جواهرات بسته به نوع مراسم انواع گوناگونی دارند و در فرم‌های ساده یا پیچیده ساخته شده‌اند. معمولاً فقط روی فلز طلا و نقره سنگ‌های قیمتی کار گذاشته می‌شود و جنس‌های دیگر در میان زنان جین پوش و جوان طرف‌دار بیشتری دارد و به همین دلیل خرید آن‌ها برای زنان تمام اقشار ممکن است.

حنا در فرهنگ غنی و اصیل پاکستان:

حنا گذاری روی دست‌ها و پاها در مراسم عروسی پاکستان ریشه‌ای دیرینه دارد. طرح حنا نیز طی گذر زمان همراه با مدل لباس‌ها و جواهرات دست خوش تغییر شده است. حنا در سه‌رنگ سبز، سیاه و قرمز دیده می‌شود و معمولاً چند روز پس از گذاشتن و پیش از ناپدیدشدنش به سمت تیرگی می‌رود. در پاکستان نیز همچون ایران این مراسم یک یا دو روز پیش از مراسم عروسی برگزار می‌شود، با این تفاوت که دقت به نقوش ایجاد شده توسط حنا و تأکید بر جنبه تزئینی آن بسیار بیشتر است. غالب نقش‌های حنا ارگانیک و برگرفته از نقوش گیاهی است. حنا گاه روی دست‌ها را تزیین می‌کند و گاهی نیز پشت‌دست‌ها را تا آرنج یا پشت‌پاها را تا نزدیک زانو می‌پوشاند. امروزه برخی از نقش‌های ساده و مدرن جایگزین طرح‌های پیچیده و قدیمی پیشین شده‌اند.

برخی از رایج‌ترین انواع طرح‌های حنا گذاری به‌قرار زیر هستند:

یک‌گونه از حنا گزاری ترکیبی است از موتیف گل و طاووس، طرح روی انگشتان دارای جزئیات زیادی است و با یک فضای خالی با گل‌های ریز درونش از طرح کف دست جدا شده است. کلیت این طرح ترکیبی است سنجیده از نقوش سنتی و مدرن که به کار جلوه‌ای متفاوت و خاص بخشیده است. گونه‌ای دیگر یکی از سنتی‌ترین حنا گذاری‌ها در پاکستان است، با این تفاوت که برخلاف طرح اصلی و قدیمی که در آن نوک انگشتان نیز با حنا پوشیده می‌شود، در این طرح روی‌بند اول انگشتان طرحی نیامده و همین نکته باعث متفاوت‌بودن آن از دیگر طرح‌ها می‌شود. طرح سوم یک طراحی مینیمال و ساده‌تر است برای آن‌هایی که از نقوش درهم‌تنیده و پر خسته شده‌اند. بنیان اصلی طرح بر پایه موتیف‌های گل‌دار است و در آخر سنگ‌های رنگین بر جای‌جای آن چسبانده شده‌اند. نمونه پر زرق‌وبرق و متفاوت‌تر این طرح هم شامل آن است که سنگ‌ها در رنگ و اندازه‌های مختلف روی طرح حنا چسبانده شده‌اند. سنگ‌های بزرگ‌تر در مرکز طرح‌ها و سنگ‌های کوچک‌تر به طور پراکنده در کل طرح آورده شده‌اند. در مدلی دیگر از دورنگ حنا در رنگ‌های قرمز و سیاه دیده می‌شود. حنای سیاه برای کشیدن حاشیه‌های طرح و حنای قرمز برای پر کردن فضای درون آن استفاده شده است. استفاده از شکل قلب ظاهری مدرن به طرح بخشیده است.