بررسی تاثیر مد و موسیقی بر یکدیگر

هنر از اجتماع تاثیر می پذیرد و اجتماع از هنر. این تاثیر گذاری در هر شاخه ای از هنر به نحوی خود را بروز می دهد. در سینما به یک شکل و در موسیقی به شکلی دیگر. به تبع، این تاثیر گذاری در ملزومات و مشتقات آن هنر هم نمایان می شود مانند پوشش و استایل ظاهری آن موزیسین که متاثر از اجتماعش است. ارتباط عمیقی که میان پوشش و موسیقی وجود دارد، از دیرباز در کشورها و فرهنگ های گوناگون به چشم می خورده است. چه در سبک هایی که با نوع خاصی از پوشش شناخته و مطرح شدند و چه سبک هایی که خود از نوع خاصی از پوشش تاثیر پذیرفتند. موسیقی و مد دو مقوله جدانشدنی هستند، دلیل اصلی آن، ذات عامه‌پسند بودن و فراگیر شدن هر دوی آنهاست.با نگاهی به تاریخ موسیقی پاپ آن سوی آب‌ها، می‌توان به روشنی تاثیر مد و موسیقی بر یکدیگر را ردیابی کرد.سبک‌های موسیقی مانند راک اند رول، هوی متال، پانک و رپ که خودشان متاثر از تغییرات اجتماعی زمانه‌ بودند به سرعت، مد را تغییر می‌دادند و ستارگان موسیقی پاپ به سمبل‌های مد روز جوان‌پسند دوران خودشان بدل می‌شدند. در ایران قبل از انقلاب هم نشانه‌هایی از این واقعیت را می‌توان یافت که البته بیشتر به تقلید شبیه بودند تا تاثیر.اما با وقوع انقلاب اسلامی و دگرگونی در معیارهای اخلاقی و اجتماعی، موسیقی و مد به شکل متفاوتی بر یکدیگر اثرگذار شدند.

دهه ۶۰

با وقوع انقلاب اسلامی موسیقی هم به تاثیر از شرایط روز جامعه حال و هوایی دیگر داشت. سرودها و آوازهای گروهی با مضمون های انقلابی و حماسی بیشتر از همیشه شنیده می شد. مردم و هنرمندان هم که دلزده از اشرافیت و تجمل بودند، لباس هایشان را بر اساس سادگی و تقابل با مد گرایی انتخاب می کردند. در این دوره موزیسین هایی مانند زنده یاد فرهاد مهراد که بعد از انقلاب اسلامی موفق به دریافت مجوز شده بودند با ظاهری ساده و بی آلایش در مجامع حاضر می شدند. این ظاهر ساده معمولا شامل شلوار پارچه ای و پیراهن مردانه ای آستین بلندی می شد که بر روی شلوار قرار می گرفت.

جنگ ایران و عراق و 8 سال دفاع مقدس هم تاثیر بسیار زیادی بر سبک های موسیقی گذاشت، موسیقی هایی که عمدتا با موضوع جنگ، دفاع مقدس و تم های حماسی همراه بود. پوشش ها این بار هم با مسیر پیش رو همراه شدند. پوشش هایی ساده که به لباس سربازان شباهت داشت. پیراهن های مردانه و شلوارهای کتان که رنگ های سبز یا خاکی داشتند و بر تن عموم مردم و هنرمندانشان به چشم می خورد.

اواخر دهه 60 و همزمان با پایان جنگ تحمیلی جنس موسیقی کمی متفاوت از گذشته شد و مضمامین احساسی به آن ورود کرد. از این دوره تا اواسط دهه 70 در صدا و سیما همان تعداد محدود خوانندگان و موزیسین ها را هم با پوشش هایی بخشنامه ای و یکسان می بینیم که غالبا تفاوتی در برش ها و طراحی لباس هایشان وجود ندارد. تنوع رنگ ها هم به غیر از رنگ های تیره به طیف رنگی محدودی خلاصه می شد؛ رنگ هایی مانند طوسی، کرم و سبز مغز پسته ای. مدل ها هم بیشتر شامل کت و شلوارهایی بود با پیراهن های یقه بسته که فقط سایزهایشان با یکدیگر تفاوت داشت. در این بازه ی زمانی موسیقی و پوشش کمترین تاثیر را بر یکدیگر داشتند.

دهه ۷۰

با به پایان رسیدن دهه ی 60 و پشت سر گذاشتن جنگ و روزهای متاثر از آن. فضایی بازتر و کم دغدغه تر به نسبت گذشته در جامعه به وجود آمد. حضور ویدئو و ماهواره ها دوباره علاقه به پوشیدن لباس هایی با طراحی و سبک های جدید را در میان جوانان زنده کرد. شلوار جین و تی شرت های گشاد با آستین های تا سر آرنج میان آقایان جوان بسیار دیده می شد. برای خوانندگان در صدا و سیما اما اوضاع هنوز هم مثل سابق بود. صدا و سیما خوانندگان جدیدی را به جامعه معرفی می کرد و البته با پوشش هایی که با تفاوت بسیار اندکی با گذشته هنوز هم همان بود که بود. یاور اقتداری، قاسم افشار، خشایار اعتمادی، محمد عیوضی و… از خوانندگانی بودند که به جز کت و شلوار و پیراهنی که دکمه ی بالای یقه اش باز شده است کمتر با پوشش دیگری بر صفحه ی تلویزیون ظاهر می شدند. در سال های پایانی دهه ی 70 موج جدیدی از خوانندگان مجال تازه ای برای حضور پیدا کردند. علیرضا عصار هم از همین خوانندگان بود که با سبک پوشش خاص خود در همان سال ها شناخته شد خواننده ای که مانند دیگران قبل از خود کت و شلوار نمی پوشید و بیشتر اوقات با پیراهن مردانه ی یقه گرد به رنگ مشکی و شلواری ساده و تیره در انظار دیده می شد. ریش و موهای بلند به همراه افزونه هایی مانند انگشتر و دستبند به عنوان بخشی از استایل عصار در همان سال ها قابل توجه بود. با حضور گروه آریان در مارکت مجاز ایرانی پوشش ها شکل دیگری به خود گرفت. آریان برای کنسرت هایش لباس های مخصوص به خود طراحی و انتخاب می کرد لباس هایی که لزوما کت و شلوار رسمی با رنگ های معمول گذشته نبود. خانم هایی که در گروه بودند هم با لباس هایی هماهنگ و فرم خاصی از بستن شال و روسری بر روی صحنه دیده می شدند. در این سال ها بود که آرام آرام فضا برای پیروی از پوشش و استایلی خاص باز می شد. ژل مو طرفدار پیدا کرده بود و آرایشگاه های مردانه ناچار از همگام شدن با مد روز، مدل های جدیدی از اصلاح مو را یاد می گرفتند که پاسخگوی در خواست مشتریان جوانشان باشند. خوانندگان جوان زیادی در آن سال ها با لباس ها و مدل موهایی که در گذشته کمتر دیده می شد شروع به فعالیت کردند. شلوار های جین تنگ، تی شرت های آستین کوتاه، کاپشن های چرمی و پوشش های کژوال و اسپرت محبوب تر و عمومی تر از همیشه بود.

دهه ۸۰

حالا دیگر پای اینترنت و ماهواره به جامعه ی ایرانی باز شده بود. فضای مدنی و هنری بازتر شده بود و بر همین اساس خوانندگان بسیاری آن هم بیشتر در سبک پاپ فرصت حضور داشتند. پوشش و استایل مخصوص به خود داشتن در میان هنرمندان و موزیسین ها بیشتر از پیش مورد اهمیت واقع شد. خوانندگانی مانند شادمهر عقیلی، زنده یاد ناصر عبداللهی، سعید پور سعید، حمید حامی، مجتبی کبیری، کاوه یغمایی، رضا یزدانی و… با پوشش هایی که اغلب مخصوص به خودشان بود و با طرح و برش هایی جدید در کاور آلبوم ها و کنسرت هایشان دیده می شدند. خوانندگانی مانند محمد اصفهانی هم با همان سبک پوششی قدیم بر صفحه ی تلویزیون ظاهر می شدند که البته این بار کت و شلوار انتخاب خودشان بود و نه بخشنامه ای از پیش نوشته شده. در همین دهه رضا صادقی با آهنگ مشکی رنگ عشقه که به صورت زیر زمینی منتشر شده بود شناخته شد خواننده ای که بعدها به جز مشکی نپوشید و بر رنگ مشکی در پوشش هایش تاکید کرد تا آن جا که طرفدارانش هم به تاسی از او رنگ مشکی را برای لباس هایشان انتخاب می کردند. حالا دیگر موسیقی زیرزمینی بیش از همیشه رشد کرده و گسترده شده بود. قطعاتی از خوانندگانی که امروز مجاز به حساب می آیند در مارکت غیر مجاز دست به دست می شد کاست کنار رفته بود و سی دی کار را برای پخش آسان تر راحت کرده بود.  پوشش ها فردی تر شده بود و چه در میان موزیسین های مجاز و چه آن ها که بعدها مجاز شدند توجه به سبک موسیقی و کاراکتر در انتخاب لباس، بیشتر مورد توجه بود. خوانندگان جوان و تازه نفس هر روز وارد عرصه می شدند. سیروان خسروی، محسن چاووشی، بنیامین بهادری، محسن یگانه و… از خوانندگان جوانی بودند که با ارائه ی اولین آلبوم هایشان طرفداران بسیاری برای خود پیدا کردند. درست است که پوشش ها در میان این خوانندگان، مدرن تر و متفاوت تر از گذشته بود اما همچنان فضای پوششی دچار سردرگمی و تغییر و تحولات هر روزه ای بود که مدگرایی هم بر آن تاثیر داشت.

و اما دهه‌ای که گذشت…

سیروان خسروی

سیروان خسروی خواننده ی پاپ که با آلبوم “تو خیال کردی بری” در سال 1384 توانست محبوبیت و مقبولیت قابل توجهی میان مردم و جامعه ی هنری برای خود به دست آورد، بر روی کاور اولین آلبومش هم با تی شرت سفید دیده شد. او عاشق فرم های اسپرت و کژوال است. جین، تی شرت، شلوار های کتان رنگی و کفش های اسپرت عمده ی پوشش سیروان خسروی را تشکیل می دهند. اگر قرار بر پوشیدن کت هم باشد سراغ ست های رسمی یا کت و شلوار های فرمال نمی رود، انتخاب او کت تکی است که رنگی شاد و گرم داشته باشد. در کنسرت هایش هم بدون واهمه ای از ترکیب رنگ ها لباس هایی با رنگ های متنوع و هیجان انگیز بر تن می کند. سیروان خسروی به جزئیات در استایلش توجه دارد، ساعت و دستبندهایی که بر دستانش دیده می شوند هماهنگ با کلیت استایل و پوشش او هستند. در مجموع می توان گفت او شبیه به کاراکترش و شبیه به موسیقی اش لباس می پوشد. با استایلی که میان طرفداران موسیقی پاپ و الکترونیک پر طرفدار است.

احسان خواجه امیری

احسان خواجه امیری اولین آلبوم مستقلش را در سال 1384 با نام “برای اولین بار” به بازار عرضه کرد. شاید از همان ابتدا از سبک آوازی صدا و موسیقی اش، شعرها و تنظیم های آهنگ هایش می شد حدس زد که احسان خواجه امیری مرد اسپرت پوشی نیست. او کت و شلوار های ست را انتخاب می کند. کت و شلوار های کاملا فرمال و یا نیمه رسمی. رنگ های تیره و سنگین را ترجیح می دهد ولی اگر بخواهد سراغ رنگ های روشن و یا شاد تری برود انتخاب او رنگ های غیر معمول و بیش از حد چشم گیر نخواهد بود. احسان خواجه امیری کژوال هم که می پوشد فرمال به چشم می آید، یعنی حتی پوشش های کژوالی هم که انتخاب می کند کم تر اسپرت است و بیشتر فرم مردانه دارد. از افزونه ها هم بیشتر به ساعت علاقه مند است، ساعت های مردانه ی رسمی که معمولا رولکس هستند.

رضا صادقی

رضا صادقی اوایل دهه 80 با آهنگ “مشکی رنگ عشقه” نامش بر سر زبان ها افتاد. در آن زمان همه متوجه شدند که او به رنگ مشکی علاقه دارد ولی نه تا آن جا که بعدها به طور رسمی اعلام کند تا به ابد فقط و فقط مشکی می پوشد و بس. رضا صادقی لباس های ساده ای می پوشد که اغلب مشکی هستند مگر این که طرحی و نقشی آن هم با رنگ هایی مانند طوسی یا سفید بر روی پیراهنش زده شده باشد. شلوار از این قاعده ی مشکی پوشی مستثنی است در این موارد رضا صادقی شلوار جین را انتخاب می کند. افزونه ها برای او کم اهمیت هستند حلقه ازدواج و انگشتر عقیقش که باشد کافیست، حتی ساعت هم بر دستانش دیده نمی شود. در مجموع تیپ و استایل او به موسیقی و ترانه هایش شبیه است. طرفدارانش در فضاهای مجازی به او لقب هایی مانند سلطان مشکی پوش، پادشاه مشکی و از این دست می دهند و انجمن های مجازی ای با همین عناوین دارند. شاید پوشش رضا صادقی را نتوان چندان مورد تمجید قرار داد ولی برای این میزان از تاثیرگذاری بر روی هوادارانش باید به او تبریک گفت.

رضا یزدانی

رضا یزدانی با ترانه هایی که برای فیلم های مسعود کیمیایی اجرا کرد شناخته شد. خواننده ای که آثارش درون مایه های اجتماعی دارد و سبک موسیقی اش به راک نزدیک است. او را می توان یکی از با استایل ترین خوانندگان پاپ_ راک در ایران دانست. پوشش معمولا تیره رنگ، کت و شلوار های چرم و افزونه هایی که به همین سبک و سیاق نزدیک است او را بیشتر و بیشتر به سبک موسیقی و کاراکترش شبیه می کند. او مثل یک ستاره ی راک لباس می پوشد. کت های او اغلب بلند است و اگر هم بخواهد فرم کژوالی برای پوشش خود انتخاب کند به سراغ شلوار و پیراهن های مردانه ی جین می رود. حتی وقت هایی که سفید می پوشد باز هم به این نکته توجه دارد که از استایل فردی خود دور نشود، شده با اضافه کردن یک کمربند چرمی پهن یا طراحی های چرمی بر روی لباسش. مدل موهای رضا یزدانی حالا دیگر به بخشی جدا ناپذیر از استایل و تصویری که هوادارانش در ذهنشان دارند تبدیل شده است. موهایی بلند و فر که اگر باز نباشند با یک کش باریک جمع می شوند ولی در هر حال آشفتگی ای که خاص این مدل موست به قوت خود باقیست. شاید به خاطر تمام این هاست که هوادارنش به او لقب “آقای خاص” را داده اند.

گروه موسیقی رستاک

رستاک یک گروه موسیقی ایرانی است که با الهام از آثار کهن و اصیل موسیقی ایرانی ترانه ها را با شیوه ای نو به اجرا در می آورند. این گروه متشکل از هنرمندان خانم و آقا است پس در طراحی لباس ها باید به انسجام و هماهنگی در کلیت پوشش ها توجه داشت. لباس های بانوان این گروه زیباست هر چند در مواردی از المان های ایرانی دور می شود ولی پر است از رنگ های شاد و برش های خاص که مجموع پوشش ها را چشم نواز می کند . لباس آقایان اما بسیار ساده تر است پیراهن هایی با برش های معمول که نقش و نگارهایی بر روی آن دارد. این جاست که این تفاوت میان آن همه رنگ و زرق و برق لباس بانوان و این سادگی لباس آقایان به چشم می آید. گیوه هایی که به پای مردان رستاک است و آن پارچه های درهم و رنگی که به عنوان بخشی از افزونه های پوشش انتخاب شده است را می توان از نقاط قوت استایل رستاک دانست.

گروه موسیقی کامکارها

کامکارها بی تردید موفق ترین گروه موسیقی کردی و ایرانی در سراسر جهان هستند. با سابقه ای بیش از 50 سال  و آثار و افتخاراتی که همه از آن مطلعیم. پوشش کامکارها یک نقاشی رنگارنگ است از سبک موسیقی، فرهنگ و سنت های آنان که در قالب یک استایل اصیل و واحد خود نمایی می کند. شلوارها، پیراهن ها و شال هایی که مانند کمربند به دور کمر مردان گروه بسته می شود و لباس های بانوان که پر است از رنگ ها، زری دوزی ها و طرح های دست دوز با پارچه هایی لطیف که با برش هایی خاص سنتی دوخته شدند، همه و همه برگرفته از فرهنگی غنی و پیشینه ای پربار از کردستان است که نه فقط نمایانگر فرهنگ و اصالت اعضای گروه است بلکه در ساخت فضایی بصری هماهنگ با موسیقی خاص کامکارها بسیار تاثیرگذار عمل می کند.

گروه موسیقی لیان بوشهر

لیان بوشهر یک گروه موسیقی ایرانیست که با اجرای ترانه های بومی و اصیل جنوب کشورمان در چند سال گذشته به شهرت و محبوبیت دست یافته است. گروهی که نقشی از خورشید، لوگو و نشان آن به حساب می آید و در بیشتر لباس ها و حتی سازها ردی از آن به چشم می خورد. لیان، نام کهن شهر بوشهر و به معنای خورشید است و چه نمادی بهتر از آفتاب برای گروهی که از داغ ترین خطه ی ایران کار خود را آغاز کردند. محسن شریفیان سرپرست گروه از روزی که گروه را پایه گذاری کرد دغدغه ی پوشش اعضای گروهش را داشت. به گفته ی خودش دوست داشته لباس ها برگرفته از فرهنگ و سنت های زادگاهشان باشد و در حفظ انسجام گروه هم تاثیر مثبت بگذارد. لیان بوشهر در این کار موفق بوده است. زهرا ابنی طراح لباس گروه لیان بوشهر حدود 4 سالی می شود که با آن ها همکاری می کند. به گفته ی او لباس های اعضای لیان بیشتر از لباس دریانوردان الهام گرفته شده، آن لنگ هایی به کمر و سر بسته می شود جزء جدایی ناپذیر پوشش مردان دریانورد است. رنگ ها و طرح های لباس ها هم عمدتا بر اساس وظیفه ی هر کدام از اعضا بر روی صحنه، ترتیب قرار گرفتن، رنگ پوست و البته سلیقه شان طراحی و دوخته می شود. نکته ی جالب توجه دیگر در لباس های لیان تصویرسازی های شاد و کودکانه ایست که بر لباس هر کدام از اعضای گروه نقش بسته است آدم های کوچولویی که نی همبون می زنند، آواز می خوانند و شادند. تصاویری که بی تردید ما را به یاد لیان بوشهر می اندازد و تاثیرگذاری پوشش و موسیقی بر یکدیگر را برایمان معنا می بخشد.

اساتید و پیشکسوتان هنر موسیقی در سال های دورتر، از همان فرم معمول کلاسیک که کت و شلوار و کراوات بود پیروی می کردند، در غیر این صورت هم پوشش هایی ساده برای خود برمیگزیدند. با گذشت زمان و تغییر فضای حاکم بر پوشش و پیشرفت هایی که در طراحی های ایرانی و تولید پوشش هایی برگرفته از المان های سنتی و بومی صورت گرفت، خوانندگان و موزیسین های بزرگ و پیشکسوت موسیقی ایرانی هم به پوشش هایی روی آوردند که دارای نشانه هایی از اصالت و فرهنگ غنی ایرانی باشد. پوششی که هم به سبک موسیقیشان شباهت دارد و هم نمایانگر فضای کلی آثار و ریشه های تاریخی آن است. به تبع موزیسین های جوانتر در عرصه ی موسیقی سنتی هم همین رویه را در انتخاب پوشش هایشان در پیش گرفتند. خلاقیت و تنوع در این زمینه روز به روز رشد کرده است و از موزیسین های مو سپید و کار کشته تا جوانان این عرصه، توجه به پوشش و هماهنگی آن با سبک و حال و هوای موسیقی را در اجراهای صحنه ای به اولویت هایشان افزوده اند.

لباس‌های سنتی موزیسین‌ها

لباس هایی که امروز موزیسین های سنتی ایرانی بر روی صحنه می پوشند، عموما دارای طرح ها و المان های ثابتی از معماری ایرانی و اسلیمی هستند. در این فرم، اگر قرار بر پوشیدن لباس رسمی باشد   کت و شلوارهایی که بیشتر دارای یقه های ایستاده یا دیپلمات هستند بیشترین طرفدار را دارند. در این کت و شلوارها یراق دوزی های اطراف یقه و پیش روی سینه یا زری دوزی و چاپ بسیار استفاده می شود. در استایل های ساده تر پیراهن هایی با برش یکدست و کمی گشاد از جنس های نخی و لطیف که معمولا رنگ های متنوعی دارند بیشتر مورد استقبال واقع می شوند. جلیقه های سنتی از پارچه های اصیل و با نقش و نگارهای ایرانی هم محبوب بسیاری از موزیسین های سنتی است. البته نکته ای که باید به آن دقت داشت این است که صرف به کار بردن چند المان سنتی در یک لباس نمی تواند آن را به پوششی اصیل تبدیل کند همان طور که بی سلیقگی و راحت طلبی در انتخاب لباس به بهانه ی تمایل به سادگی پسندیده نیست.

زنده یاد استاد محمدرضا لطفی