به روز بزرگداشت عطار رسیده‌ایم. عطاری که زندگی‌‌نامه‌اش در دسترس نیست و کمابیش هر چه بخواهید در دسترس است. در نظام آموزشی خوانده‌ایم که منطق‌الطیر بهترین اثر عطار است. شاید ندانیم مرغان منطق‌الطیر خود ما هستیم. باز شاید هم ندانیم اما هدهد تلاش می‌کند که بقیه را همراه خود کند و بعضی با او نمی‌روند. حالا بیایید ببینیم هر کدام از این مرغان نماد چه هستند و بهانه نرفتنشان چیست؟ فقط فراموش نکنیم که در زبان پارسی به همه پرندگان مرغ می‌گفتند.
مرحبا ای طوطی طوبی‌نشین
ما با طوطی در ادبیات ناآشنا نیستیم. طوطی در منطق‌الطیر نماد ظاهر‌بینی است. او فقط به بهشت می‌اندیشد و بیش نمی‌خواهد. یکی از مرغانی که با هدهد نمی‌رود تا سیمرغ را ببیند طوطی است او نمی‌خواهد جانش را به‌خطر بیندازد، همین!
خه‌خه ای کبک خرامان در خرام
کبک را از ضرب‌المثل می‌شناسیم. کبک نماد ثروت‌پرستی در منطق‌الطیر است اصلاً همین ثروت دوستی اوست که باعث می‌شود به دیدار سیمرغ نرود. او نمی‌خواهد از ثروتش دست بردارد، پس به دیدار سیمرغ نمی‌رود.
خه‌خه ای طاووس باغ هشت در
طاووس را به زیبایی می‌شناسیم. در ادبیات و ختی منطق‌الطیر هم با همین زیبایی معروف و مغرور است. او خود شیفته است. طاووس که مدعی است از بهشت آمده، شک ندارد که به بهشت باز می‌گردد. این غرور او را از دیدار با سیمرغ باز می‌دارد.
خه‌خه ای باز به پرواز آمده
در کلیله و دمنه در آن بخش که دمنه شیر را متقاعد می‌کند برای پذیرفتن دمنه، حرف جالبی می‌زند: «و موش مردمان را همسرایه و هم خانه است، چون موذی می‌باشد او را از خانه بیرون می‌فرستند و در هلاک او سعی واجب می‌بینند. و باز اگرچه وحشی و غریب است چون بدو حاجت و ازو منفعت است به اکرامی هرچه تمامتر او را به دست آرند و از دست ملوک برای او مرکبی سازند.»
واقعیت همین است. باز حریف بسیار ارزشمندی برای پادشاهان بوده. حتی کتابی در باب تربیت و اهلی کردن باز وجود دارد. باز در گذشته دوست دست پادشاهان بوده جناس‌آور شاعران. باز منطق‌الطیر هم همین است. او حاضر است هر کاری بکند تا به قدرت نزدیک شود. او نماد آن‌هایی که برای رسیدن به قدرت هر کاری می‌کنند. او هم از دیدار سیمرغ باز می‌ماند.
پیش جمع آمد همای سایه بخش
همای، شاه‌نشین و خسرونشان است. خودبین است و بزرگ‌بین. سیمرغ را در شأن خود نمی‌بیند، پس با هدهد همراهی نمی‌کند.
سرتان را درد نیاوریم «صعوه»، «بوتیمار»، «بط» و «کوف» هم هر کدام به دلایلی از دیدن سیمرغ بازماندند. حالا شما کدام‌یک هستید؟ شما به کدام دلیل از دیدن حقیقت باز می‌مانید؟
