لباس ایرانیان در طول تاریخ به خاطر منش ،حجب و حیا، اعتقادات و فرهنگ، حتی پیش از مذهب هم پوشیده و کامل بوده و زرتشتیان با پیشینه باستانی از جمله بهترین نمونه های مثال زدنی هستند. قصد داریم پوشش سنتی زنان زرتشتی را که پوششی زیبا ، رنگارنگ و گواه سلیقه و وقار آنان است، بررسی می کنیم .
هرچند که لباس سنتی زنان زرتشتی هم مانند دیگر اقوام در طول زمان دست خوش تغییراتی شده اما آن چه باقی مانده، بخشی از فرهنگ و اعتقادات آنان به شکلی زیبا در قالب پوشش است که به ارائه آن می پردازیم.
همان طور که می دانیم در حال حاضر علاوه بر مناطق محدود در تهران، مقر اصلی زرتشتیان در شهر تاریخی یزد بوده و در واقع پس از این که یزدگرد سوم (آخرین پادشاه زرتشتی) به سمت یزد رفت و در آنجا سکونت کرد، تاکنون یزد محلی برای سکونت زرتشتیان شده و به همین جهت هنوز هم می توان در بخش هایی از این شهر که بافت سنتی تری دارد، پوشش سنتی زرتشتی را یافت.
این پوشش شامل لچک( کلاهک)، سدره (پیراهن زیر)، خمیس (پیراهن رو)، مکنی (روسری)، شوال (شلوار)، گیوه( کفش) است .
پیراهن خمیس لباس چند تکه دوزی زرتشتی
خمیس پیراهنی است گشاد و بلند که تا پایین زانو می آید و آستین هایش گشاد و بلند تا مچ دست است. اولین بخشی که در نگاه به لباس زرتشتی ها از جمله پیراهن به چشم می رسد، چند تکه دوزی آن است. علت این چند تکه بودن پارچه ها به زمان های بسیار دور برمی‌گردد؛ زمانی که دسترسی به پارچه برای تهیه لباس سخت و پرهزینه بوده است. از این رو هیچ تکه ای از پارچه دور ریز نمی شد .البته از طرفی زرتشتیان هم مانند مسلمانان به شدت با اسراف مخالف هستند و معتقدند بندگی خدا در حفظ منابع است .
پیراهن بانوان زرتشتی
زنان زرتشتی این تکه های کوچک را که بعضا با طرح، جنس و رنگ های مختلف بوده، و در کنار هم می دوختند تا تکه های بزرگ تری برای تهیه لباس به دست آورند .
برش پیراهن از دو بخش مجزای بالاتنه و پایین تنه که درخط کمر از هم جدا می شوند، تشکیل شده است. قسمت بالاتنه پیراهن از پارچه های ساده است که برخلاف امروز در گذشته از پارچه های ارزان قیمت تهیه می شده است. (چرا که این قسمت در پوشش کامل زیر روسری پنهان می شود و قابل مشاهده نیست.) جنس ابریشم و ساده برای طبقه متمول بوده و افراد عادی از پارچه های پنبه نخی ضخیم تر استفاده می‌کردند .
قسمت پایین تنه یا همان دامن پیراهن توسط پارچه هایی رنگین و زیبا تهیه می‌شود.
امروزه هم با در دسترس بودن پارچه‌ها با عرض زیاد،هم چنان لباس ها به همان شکل چند تکه تهیه می شود.
لباس های مجلسی تر ،مانند لباس عروس، پرکارتر بوده و توسط سوزن دوزی هم تزیین می شده است .
لچک سربند بانوان زرتشتی
لچک
لچک کلاهی است کوچک که از روی پیشانی بسته می شود و در پشت سر توسط دو بند باریک زیر سر گره می‌خورد . به این ترتیب هم موهای جلوی پیشانی را می پوشاند و هم به راحتی مکنی( روسری) را دور آن می پیچند و بعد توسط سنجاق روسری را به این کلاهک محکم می کنند .
روسری
پارچه مستطیل الوانی با ابعادی بسیار بزرگ است که با پوشش آن علاوه بر سر ،تمام قسمت بالاتنه تا کمر و مچ دست هم پوشیده می شود .
شلوار سنتی زنان زرتشتی
شلواری، بسیار گشاد و پرچین و با کمر و دمپای لیفه ای است که گشادی کمر و مچ پا توسط کش جمع می‌شود و به این ترتیب به شکل پفی و حجم دار روی تن قرار می‌گیرد.
شلوار سنتی زرتشتیان
شلوار همانند پیراهن از دو بخش جدا تهیه شده :از کمر تا زانو که توسط پیراهن پنهان شده، از پارچه ساده و نخی و از زانو به پایین که قابل دیدن است، همانند پیراهن از چند تکه دوزی تهیه می شود. البته تکه های شلوار به مراتب باریک تر از پیراهن و نواری شکل است. لازم به ذکر است ،برخلاف گذشته،این چند تکه دوزی مخصوصاً به خاطر وقت گیر بودن به صرفه نیست و به همین علت ان چه امروز می بینیم، پارچه ای یک تکه با طرح نواری است. البته در گذشته شلوار چند تکه دوزی همراه با آستر داخلی بوده تا مقاومت بیشتری داشته باشد، اما امروز چون پارچه ها یک تکه است ، بدون آستر دوزی است .
گیوه
گیوه کفش پاپوشی گیوه ای شکل است. حکایت نام آن( گیوه )روایت جالبی دارد. تولید اولین گیره را به گیو، پهلوان داستانی ایران (که به روایت فردوسی ،پسر گودرز و داماد رستم بوده است) نسبت داده اند. مولف کتاب «بهار عجم »به نقل از فرهنگ قوسی، نوشته: «گیوه منسوب به گیو گودرز است و گیو آن را هنگام سرگردانی در توران زمین ترتیب داد.»
دیگران با استناد به شاهنامه و در تفسیر این نظریه ،عنوان کرده اند که: گیو وقتی برای بازگرداندن کیخسرو( نوه کیکاووس) و مادرش فرنگیس، به ترکستان رفت، هفت سال در آن دیار سرگردان بود و چون برای راه پیمایی‌های طولانی خود نیاز به پای افزاری بادوام، سبک و خنک داشت ، گیوه را ساخته و بعدها ،همه کسانی که چنین مختصاتی را از پاپوش انتظار داشتند ، گیوه را انتخاب کردند و در رهگذار قرون و اعصار تغییراتی در آن به وجود آوردند .
