استان سمنان، سرزمینی به یادگار مانده از زمان کمبوجیه، مانند یک پل، استرآباد و خراسان و ری را به هم وصل می‌کرد. این سرزمین که به نگین راه ابریشم شهرت دارد، اکنون هزاران بنای باستانی و تاریخی در شهر به شهر خود، جای داده است.
برج چهل دختر، آتشکده ای پر رمز و راز
این بنای خشتی با معماری هشت ضلعی، روزگاری آتشکده زرتشتیان بوده است. روایت است که می‌گویند چهل دختر که از تعلقات دنیا دست کشیدند وارد این برج شدند و زندگی درویشانه در پیش گرفتند.
برج چهل دختران
ارگ‌های سمنان
دروازه ارگ، بازمانده هنر و معماری قاجار با نمای شمالی زیبا، در زمان سلطنت ناصرالدین شاه ساخته شد. این بنا دروازه شمالی ارگ دولتی در ایالت قومس با حاکمیت انوشیروان میرزا در سال‌های ۱۳۰۰ تا ۱۳۰۵ بوده است.
نمای شمالی دروازه ارگ
ارگ علاء، با بنای شش ضلعی و ساختمانی دو طبقه مکانی برای حکومت محلی در اواسط دوران قاجار بوده است. این بنا در ۹ کیلومتری جنوب شرقی سمنان قرار دارد و امروز تبدیل به مخروبه شده است.
بقایای ارگ علاء
دارالحکومه سمنان که اکنون با نام خانه کلانتر شناخته می‌شود در جنوب این شهر قرار دارد. این اثر تاریخی متعلق به دوره فتحعلی شاه قاجار است.
دارالحکومه سمنان
کاروانسرا‌ها از بناهای تاریخی مهم سمنان
استان سمنان به دلیل موقعیت ویژه دارای چندین کاروانسرای بزرگ بوده است، که اکنون از بناهای تاریخی مهم این استان هستند. رباط شاه عباسی، کاروانسرای شاه سلیمانی آهوان برای استراحت زائران امام هشتم و کاروانسرای شاه عباسی لاسجرد در جاده سمنان-تهران از کاروانسرا‌های به جا مانده از دوران صفوی در سمنان هستند.
کاروانسرای شاه عباسی لاسجرد
قلعه‌ها و آثار تاریخی
بقایای قلعه کوشمغان یکی از آثار تاریخی این استان است. در سه کیلومتری غرب سمنان، سه محله بسیار کهن با نام‌های زاوغان، کوشمغان و کدیور وجود دارد، که آن‌ها را تحت عنوان محلات ثلاث می‌شناسند. در محله کوشمغان که در اصل کوشک مغان بوده است، بقایای قلعه‌ای را می‌توانید ببینید که یکپارچه از سنگ ساخته شده است.
قلعه‌های سارو حکایت از دو قلعه قدیمی و مستحکم دارد که در دو طرف کلاته در منطقه کوهستانی سارو واقع شده‌اند.
بقایای قلعه سارو جنوبی
در شمال کاروانسرای شاه عباسی لاسجرد، قلعه‌ای به همین نام وجود دارد. قدمت دژ لاسجرد به زمان اشکانیان برمی گردد و این بنای ساخته شده از خشت خام تا اواسط قاجار پابرجا بوده است. گذرگاه‌های زیرزمینی سه طبقه این دژ به یکدیگر راه دارند و همین موضوع آن را شگفت‌انگیز می‌کند.
قلعه‌های پاچنار در محله اسفنجان سمنان به سبک دژ‌های دوره باستان ساخته شده‌اند، اما احتمالاً متعلق به دوره طاهریان هستند. این دو قلعه ماهیتی نظامی داشته اند و جنبه دفاعی آن‌ها بسیار حائز اهمیت بوده است.
حمام‌های تاریخی از کهن‌ترین بناهای تاریخی سمنان
گرمابه پهنه یا حمام حضرت که جایی میان مسجد جامع و امامزاده یحیی و مسجد امام خمینی واقع شده است، از قدیمی‌ترین بناهای تاریخی این استان به شمار می‌رود. این حمام در سال ۸۵۶ هجری قمری در زمان حکومت تیموریان بنا شده است.
گرمابه حضرت سمنان
بقایای حمام ناسار در جنوب شرقی تکیه ناسار و بازار اصلی شهر سمنان به چشم می‌خورد، که قدمت آن به زمان صفویه برمی گردد. نام سازندگان این بنا روی سنگ نبشته‌ای سیاه رنگ نوشته شده است که در بالای سر در حمام قرار دارد.
مقبره‌ها
آرامگاه شیخ علاءالدوله سمنانی یکی از عارفان بزرگ این سرزمین در روستای صوفی آباد سمنان واقع شده است. معماری این بنا متعلق به اواخر قرن ۸ است و آن را با خشت خام ساخته‌اند.
آرامگاه شیخ علاءالدوله سمنانی
آرامگاه حکیم الهی متعلق به فیلسوفی نامی و از مفاخر ارزشمند حکمت و فلسفه استان سمنان است. این چهره برجسته در سال ۱۳۲۳ هجری قمری دار فانی را وداع گفت و این آرامگاه با تلاش‌های پسر او بنا شد. این مکان تاریخی شامل سالن‌هایی با چند اتاق تو در تو و ایوان است.
