تراریوم یا باغ شیشه‌ای، گلخانه‌ای کوچک و دلربا است. یک گلخانه شخصی جمع و جور که می‌تواند در محل کار و روی میزتان ساکن شود تا هر صبح به شما با لبخند سلام کند. می‌تواند در اتاق خوابتان شاید هم در جایی دیگر از منزل، کنار گلدان‌های دیگر، روز و شب‌ها را با خوب رویی و جلوه‌گری بگذراند. این گلخانه خوش منظر در محیطی از جنس شیشه، شاداب و شفاف و زیبا زندگی می‌کند و برایش فرق ندارد کجا باشد؛ این باغ شیشه‌ای، حال و احوالِ هرکجا که باشد به نشاط و سرسبزی طبیعت پیوند می‌زند.
تراریوم در یک محفظه شیشه‌ای حاوی خاک و گیاه، به دو صورت باز و بسته وجود دارد و اغلب برای جنبه زینت‌بخشی‌اش آن را نگهداری می‌کنند.در تراریوم بسته یک محیط منحصر به فرد برای رشد گیاه ایجاد می‌شود و با توجه به دیواره‌های شفاف، نور و گرما به باغ شیشه‌ای ما ورود می‌کند.
در تراریوم بسته، ظرف توسط مهر و موم ایزوله می‌شود و با گرمای ورودی به تراریوم، امکان ایجاد چرخه آب در مقیاس کوچک را فراهم می‌کند. در این شرایط، رطوبت حاصل از خاک و گیاه داخل تراریوم تبخیر می‌شود و سپس این رطوبت به شکل بخارآب روی دیواره‌های ظرف متراکم شده و در نهایت آب تقطیر شده دوباره به خاک و گیاه می‌ریزد. این امر به دلیل تأمین مداوم آب به ایجاد یک محیط ایده‌آل برای رشد گیاه کمک کرده و از این طریق جلوی خشک شدن آن را می‌گیرد. علاوه بر این، نوری که از شیشه شفاف تراریوم عبور می‌کند باعث می‌شود گیاهان درون آن فتوسنتز کنند که این موضوع بسیار مهمی در رشد گیاه است.
تاریخچه تراریوم
اولین تراریوم یا باغ شیشه‌ای توسط گیاه شناس ناتانیل باگشاو وارد (Nathaniel Bagshaw Ward) در سال ۱۸۴۲ ساخته شد. وارد علاقه‌ای به مشاهده رفتار حشرات داشت و آنها را درون محفظه شیشه‌ای نگهداری می‌کرد؛ به طور تصادفی یکی از شیشه‌ها را بدون توجه رها کرد، پس از مدتی یک هاگ در شیشه شروع به رشد و نمو می‌کند و جوانه آن به گیاه تبدیل می‌شود، این شیشه‌ای بود که به اولین تراریوم یا باغ شیشه‌ای تاریخ تبدیل شد. علاقه به این کار در دوران ملکه ویکتوریا در میان انگلیسی‌ها گسترش یافت. تا جایی که به جای تراریوم، از عنوان مورد واردیان (Wardian Case) استفاده می‌شد.
آقای وارد برای ساختن تراریوم‌های خود نجاری استخدام کرد تا گیاهان بومی انگلیس را به سیدنی استرالیا صادر کند. پس از ماه‌ها سفر، گیاهان به خوبی رسیده و شکوفا شدند. به همین ترتیب، گیاهان از استرالیا با همان روش به لندن فرستاده می‌شد و آقای وارد گیاهان استرالیایی خود را در شرایط عالی دریافت می‌کرد. آزمایش او نشان داد که گیاهان می‌توانند بدون تهویه و در شرایط مهر و موم شده به رشد خود ادامه دهند. این روش برای چندین دهه برای حمل گیاهان در اطراف امپراتوری بریتانیا مورداستفاده قرار گرفت.
تراریوم‌ها به دو نوع طبقه‌بندی می‌شوند، تراریوم بسته و تراریوم باز
تراریوم بسته
انواع گیاهان استوایی، مانند خزه‌ها، ارکیده‌ها، سرخس‌ها و گیاهان هوازی، به دلیل شرایط مشابه با محیط مرطوب و پناهگاه مناطق گرمسیری، به‌طور کلی در تراریوم‌های بسته نگهداری می‌شوند.
تراریوم مهر و موم شده امکان گردش آب را فراهم می‌کند و ممکن است یک‌بار در هفته باز شود تا نم اضافی هوا و رطوبت بیش از اندازه روی دیواره ظرف از بین برود.
این کار برای جلوگیری از رشد کپک و جلبک انجام می‌شود که می‌تواند به گیاهان آسیب رسانده و رنگ دیواره تراریوم را تغییر دهد. با این وجود، باغ شیشه‌ای نیز باید گاهی به صورت افشانه‌ای آبیاری شود.
تراریوم باز
همه گیاهان به محیط مرطوب تراریوم بسته نیاز ندارند یا برای انواعی از آنها محیط مناسبی نیست. تراریوم باز برای گیاهانی که نم خاک و رطوبت کمتری نیاز دارند، مانند گیاهان معتدل مناسب‌تر است. برای گیاهان سازگار با آب و هوای خشک، از تراریوم‌های باز و بدون مهر و موم استفاده می‌شود تا هوای تراریوم از رطوبت بیش از حد آزاد شود.
تراریوم باز برای گیاهانی که به نور مستقیم خورشید بیشتر نیاز دارند مناسب است، زیرا تراریوم‌های بسته می‌توانند گرمای زیادی را به دام انداخته که باعث از بین رفتن گیاه داخل آن می‌شود.
روش ساخت تراریوم
-
ظرف مورد علاقه‌تان را انتخاب کنید
انتخاب ظرف دلخواه و گیاهان باغ شیشه‌ای‌تان نیمی از لذت ساخت تراریوم است. برای تراریوم ظروف زیادی وجود دارد، حتی برخی از آنها که شبیه گلخانه‌های مینیاتوری ویکتوریایی یا باغ‌هایی هستند که ارزش آنها به چندین میلیون تومان می‌رسند.
اما می‌توانید تقریباً از هر ظرف شفاف (حتی‌الامکان شیشه‌ای) با دهانه پهن (درب دار یا بدون درب) برای ایجاد تراریوم استفاده کنید. ظرف مناسب شما باید دارای دهانه گشاد باشد. یک دهانه گشاد به شما امکان می‌دهد دست خود را در ظرف قرار دهید تا مواد زه‌کشی، خاک، گیاهان و عناصر تزئینی (صدف‌ها، مجسمه‌ها، زیورآلات) را اضافه کنید.
-
نوبت گیاهان تراریوم است
اکثر مراکز فروش گل و گیاه، گاهی هم فروشگاه‌های لوازم جانبی باغ، گیاهان مینیاتوری مخصوص تراریوم را دارند. گیاهان باغ شیشه‌ای خود را بهتر است با اشکال، شاخ و برگ و ارتفاع متنوعی انتخاب کنید و به اندازه کافی کوچک که در ظرف شما به راحتی و ترجیحاً بدون برخورد دست با بدنه داخلی تراریوم قرار بگیرند.
-
لایه‌های زه‌کشی اضافه کنید
یک ظرف تراریوم سوراخ زه‌کشی ندارد، بنابراین باید یک لایه زه‌کشی ایجاد کنید تا آب را از ریشه گیاه به دور نگه دارد. با یک لایه 2 اینچی شن یا سنگ خرد شده در پایین تراریوم شروع کنید.
در مرحله بعد، از یک قاشق یا ماله بزرگ برای اضافه‌کردن یک لایه خاک و پس از آن زغال چوب در بالای سنگ‌ها استفاده کنید تا به زه‌کشی و کنترل بو کمک کند.
-
مخلوط خزه و گلدان را اضافه کنید
یک لایه خزه روی سنگ‌ها و زغال چوب اضافه کنید تا لایه بعدی که خاک گلدان است، با هم مخلوط نشود. خزه همچنین به تراریوم شما جذابیت بصری می‌بخشد. خاک گلدان را کمی مرطوب کنید و تا جایی که می‌توانید (حداقل 8 الی 10 سانتی متر) مخلوط خاک گلدان اضافه کنید. باید این اطمینان حاصل شود که سطح خاک به اندازه کافی پایین است تا گیاهان در داخل ظرف با فضایی برای رشد و بدون تماس با بدنه تراریوم قرار بگیرند.
-
گیاهان را آماده کنید
قبل از کاشت، در مورد طراحی تراریوم خود تصمیم بگیرید. نقاطی را انتخاب کنید که گیاهان بلند و کوتاه را در آن قسمت قرار دهید و آنجا تپه‌ها و فرورفتگی‌هایی در خاک ایجاد کنید تا خطوط جالب و جلوه‌های زیباتری ساخته شود. بعد از آن با دقت گیاهان را در نقاط موردنظر قرار دهید.
-
وقت تزئین‌کاری است
اگر دوست داشته باشید، می‌توانید داخل باغ شیشه‌ای خود را با مجسمه‌های کوچک، صدف‌ها، سنگ‌های تزئینی یا وسایل دیگر که در بین گیاهان جا می‌شوند، تزئین کنید.
-
تراریوم را آبیاری کنید
برای آبیاری گیاهان از یک بطری اسپری یا قوطی آبیاری کوچک استفاده کنید تا تراریوم صرفاً مرطوب شود، اما خیس نه. از بطری اسپری می‌توان برای پاک کردن هرگونه آلودگی چسبیده به ظرف شیشه‌ای استفاده کرد. می‌توانید داخل آن را با روزنامه یا دستمال کاغذی هم پاک کنید.
-
مراقبت از گیاهان خود را فراموش نکنید
بیشتر تراریوم‌ها در مکانی که نور فیلتر شده زیادی دریافت می‌کنند بهترین عملکرد را دارند، اما نه در زیر نور مستقیم خورشید، طوری که تراریوم می‌تواند به اندازه‌ای گرم شود که گیاهان داخل آن کباب شوند! جایی که پنجره‌های کمی سایه دار به سمت جنوب دارند مکان ایده آل برای تراریوم شما است. اگر نور خورشید فیلتر شده طبیعی و کافی ندارید (مثلاً اگر خانه شما با سایه درختان احاطه شده است) چراغ‌های رشد مصنوعی می‌تواند برای رشد گیاهان شما مفید باشد. نور مصنوعی LED یا فلورسنت معمولاً گرمای زیادی تولید نمی‌کند، بنابراین گیاهان شما می‌توانند به اندازه‌ای که برای رشد آنها لازم است، نور دریافت کنند. برای تهیه این نورهای مصنوعی سری به لاله زار بزنید، هم لامپ‌ها را می‌خرید و هم حال و هوای تهران قدیم را که هنوز هم آثاری از آن در لاله‌زار دیده یا احساس می‌شود؛ زنده می‌کنید.
نگهداری از تراریوم آسان است؛ به شرطی که …
هرچند هفته یک بار کارهای زیر را انجام دهید:
- خاک را لمس کنید تا ببینید خشک است و به آب نیاز دارد یا خیر. تراریوم‌های نیمه و کاملاً محصور، آب را به میزان قابل توجهی بیشتر از اکثر گیاهان آپارتمانی در گلدان حفظ می‌کنند.
- تراریوم بسته را از نظر چگالش بررسی کنید. برای افزایش جریان هوا، حداقل یک بار در ماه دریچه آن را باز کنید.
- هرگز گیاهان در تراریوم را کود ندهید. برای هرس کردن فقط برگ‌های زرد یا آسیب‌دیده را حذف کنید. در نظر داشته باشید که تراریوم‌ها مواد مغذی خود را از طریق پوسیدگی طبیعی مخلوط گلدان دریافت می‌کنند.
