در زندگی موقعیتهای ناخوشایندی وجود دارد که از قرار گرفتن در آن هیچ گریزی نیست. یکی از این موقعیتها مواجهه با شخصی است که عزیزی را از دست داده و ما باید تلاش کنیم تا با دقت، آداب همدردی با شخص سوگوار را رعایت کنیم. چراکه در حساسترین و آسیبپذیرترین لحظات و احوال آن شخص یا خانواده، کوچکترین رفتار یا حرف ما میتواند آنان را آزردهتر یا بالعکس، آرام کند. آداب معاشرت، پیشنهادهایی برای همراهی مطلوب و موثر با شخص یا خانواده سوگوار دارد که فراگیری و توجه به آن برای همه ما مفید است.
پیشنیاز حمایت از شخص سوگوار: ثابت قدم بمانید
قبل از هر چیز یادمان باشد هیچ یک از سوگواران از دیگران انتظار معجزه ندارند. خانواده و اشخاص داغدار بیش از هر چیز به دوستی، همراهی و شنوندههایی آرام و صبور نیاز دارند. وقتی شخصی عزیزی را از دست میدهد ممکن است در رنج خود با حس بیپناهی و انزوا غرق شود. شخص سوگوار برای گذراندن دوران سختی که با آن مواجه است و بازگشت به زندگی طبیعیاش به حمایت خانواده، دوستان و جامعه نیاز دارد. اما برای کسی که میخواهد حامی همه جانبه شخص سوگوار باشد قطعاً چالشهایی در این راه هست مثل ارتباط با خانواده سوگوار یا ملاحظههایی که به خاطر ترس انجام کار اشتباه یا گفتن چیزی که آزاردهنده باشد؛ باعث میشود تصنعی و غیرواقعی به نظر برسیم.
در این ادامه نکتههای ساده اما موثری از آداب همراهی با شخص سوگوار را با شما به اشتراک میگذاریم.
به فرد داغدار چه بگوییم؟
با آنها حرف بزن اما نه هر حرفی! ابراز ساده و صمیمانه اینکه متوجه وزن سنگین غم و اندوه آنان هستید، بهترین راه برای انتقال احساسات شماست و به شخص یا خانواده سوگوار این اطمینان را میبخشد که آنها را درک میکنید و دراین روزهای سخت کنارشان هستید. گفتن عبارت سادهای مانند «متاسفم» بسیار مؤثرتر از عباراتی مثل «این اتفاق افتاده چون خدا میدانسته شما از عهده این غم برمیآیید!» یا «همه چیز به دلیلی اتفاق می افتد پس حتماً حکمتی داشته» «او از درد راحت شد» «باز خوب است همسرت را داری(به عنوان مثال) » است. . بسیاری از این نمونهها وجود دارند با جملات و عباراتی که در فرهنگهای مختلف، متفاوت هستند اما در نهایت کارکرد مشترکی دارند آن هم بار منفیای است که با خود دارند.
به میان کشیدن درد و رنج خودتان در تجربهای مشابه، به هیچ عنوان حس همدردی ایجاد نمیکند. بیشتر اینطور برداشت میشود که دارید رنج و اندوه شخص سوگوار را در برابر آنچه که خودتان از سر گذراندید؛ خفیف به نظر میرسانید. شخص سوگوار را مجبور نکنید تا سعی کند که ابعاد و وسعت غم خود را برای شما توضیح دهد. در انتخاب جملهها از اشارههای خاص یا معمول مذهبی استفاده نکنید. این کار میتواند بازماندگان را برای شرح باورهایشان معذب کند.
شنونده باشید از نوع صبور و آرام
ایجاد فضای صحبت برای خانواده داغدار و سکوت کردن هم در بسیاری از مواقع میتواند تسکین فوق العادهای باشد. هیچ شخص سوگواری به این فکر نمیکند که شما میتوانید وِرد بخوانید و با کلمات جادویی عزیزشان را برگردانید یا به صورت ناگهانی در آنها حس اندوه را از بین ببرید. شما در دورانی کنار آنها هستید که زمان بسیار حساس و مهمی برای کنار آمدنشان با یک اتفاق بزرگ و رنجآور را میگذارنند. به آنها و زمانی که نیاز دارند و به داستانی که روایت میکنند احترام بگذارید و بدون قید و شرط، تنها گوش دهید.
نام شخص درگذشته را بر زبان بیاورید
ممکن است احساس کنید بردن نام شخص متوفّا، برای خودتان و فرد سوگوار یادآوری دردناکی محسوب میشود و به همین خاطر از ضمایر مجهول استفاده کنید؛ اما این درست نیست. شما با گفتن جملهای که در آن نام درگذشته را به نیکی میبرید؛ احترام و درک ارزشمندتری از خود نشان میدهید.
خلاقیت به خرج دهید
به همراه بردن یا فرستادن دسته گل یا ارسال گلهایی که به خیریهها تعلق دارند همیشه عالی است اما به اندازه امکانات خود میتوانید علاوه بر آن کارهای متفاوتی هم انجام دهید. مثلاً به واسطه سازمانهای مردم نهادی که وجود دارند درختی را به نام شخص درگذشته بکارید و شناسنامه آن را برای خانواده او بفرستید. میتوانید سهمی از انجام کار خیری را به نام متوفّا پرداخت کنید و مستندی از آن را برای بازماندگانش ارسال کنید.
کارت پستالی با دستخط خودتان بهتر از کامنت نیست؟
هرچند زندگی امروز ما با پلتفرمهای مختلف شبکههای اجتماعی عجین شده، اما هنوز هم دریافت یک نامه یا بسته غیرمنتظره از مامور پست به خصوص در اولین مناسبت شادی که پس از درگذشت، باشد؛ دلنشینتر و اثربخشتر از یک کامنت یا پیام پیش نویس و تکراری در فضای مجازی است. از دستخط خودتان استفاده کنید و از آنچه از قلبتان برمیآید بنویسید؛ ساده، صمیمی و البته کوتاه.
حضور داشته باشید اما فرصت خلوت نیز به سوگواران بدهید
در همراهی با شخص یا خانواده داغدار فراموش نکنیم که گاهی برای سادهترین امور جاری به خصوص در روزهای اول، با فشارهای زیادی مواجه هستند. شاید جمع کردن میزهای پذیرایی یا کمک در شستن ظرفها، زمانی را برای استراحت یا حمام رفتن آنها فراهم کند. همه چیز را باید در لحظه بسنجید بعضی اوقات خانواده سوگوار نیاز به فضایی خصوصی دارند. همانطور که نباید بار مضاعفی برای پذیرایی و میهمانداری بر دوششان گذاشته شود همانقدر هم نباید به حال خود تنها گذاشته شوند. در انجام کارها تا جایی که خلوت و حریم آنها را بر هم نزند کمک کنید. گاهی در ساعتی که قابل پیش بینی باشد برای آنها غذا ببرید؛ خیلی وقتها خانواده سوگوار به قدری درگیر اندوه خود و همزمان، محیا کردن اسباب پذیرایی از مهمانها هستند که فرصت پخت و پز برای خودشان را ندارند. البته که در هر صورت آنها قرار نیست گرسنه بمانند، اما این توجه و صمیمیت در همراهی بیدریغتان، برای آنها ارزشمند خواهد بود.
این اطمینان را ایجاد کنید که «هستید»
مدام با این سوالها یا تمناهایی مانند «خواهش میکنم هر کاری داشتید به من بگویید» یا «کاری هست که من انجام دهم؟» «چیزی نیاز دارید؟ تعارف نکنید!» و از این قبیل ظاهر نشوید. فقط با رفتارتان نشان دهید که در کنارشان هستید و از هیچ کاری برای سبک کردن شانههای آنان از مسئولیتها دریغ نمیکنید. میخواهد شستن ظرفها باشد یا سرگرم کردن بچهها.
هر جشنی فرصتی برای همدلی و امید بخشیدن است
عیدها، روزهای نزدیک به سال نو، جشنهای ملی و روزهای تولد اعضای خانواده هر کدام میتوانند فرصتی باشند که شما به آنها شادی و امید هدیه بدهید. اگر از آنها خبری نبود برای دعوت کردنشان به یک عصرانه یا شام پیش قدم شوید. اگر هدیهای ظریف و زیبا هم باشد که چه بهتر. هدیهای مثل یک گلدان با گیاهی سرحال و شاداب یا کتابی نفیس شاید هم یک تابلوی نقاشی که از آن حال خوب برداشت میشود.
