به‌نظر «هیچ‌یک» شما هم کنجکاو می‌شوید. بله. شما هم دلتان می‌خواهد بدانید معماری خانه‌ی منجم‌باشی دوره‌ی قاجار چگونه است. البته این فقط نظر ماست. پس بیایید با هم دریک سفر مجازی تا اصفهان برویم.
منجم ملاباشی عزیز!
ناصرالدین شاه منجمی به نام ملاباشی داشت. فردی که لباس روحانیت می‌پوشید، معتدل بود و قابل اعتماد و در اصفهان زندگی نمی‌کرد. حالا چطور پایش به اصفهان کشیده شد، خودش داستان جداگانه دارد. ظل‌السلطان پسر بزرگ ناصرالدین‌شاه از مادری غیر قاجار به دنیا می‌آید. همین غیرقاجاری بودن مادرش امتیاز ولیعهدی او را می‌گیرد. در نتیجه او به پسری ظالم با کارهایی عجیب تبدیل میشود.
هر چند هم که خیلی بدبیاری است که پسر شاه باشی آن‌هم پسر ارشد شاه اما ولیعهد نه. خلاصه همین ظل‌اسلطان پسر ناجور ناصرالدین‌شاه بود که بیشتر آثار دوران صفوی را نابود کرد و طبیعت ایران در ناحیه میانکاله را از بین برد. ناصرالدین شاه اصفهان را به او سپرده بود و همه از دست این پسر در عذاب. تاریخ گواه می‌دهد که زن ظل‌السطان که فهمیده و درستکار بوده از شر کارهای او معترض شده و به خانه‌ی فرد امین آن دوره معتکف میشود. ظل‌السلطان هم که بی‌اعصاب بوده و نادان، پسرهایش را به کشتن مادر تشویق و جایزه‌های آن‌چنانی وعده می‌کند. جو اصفهان متشنج شده و ناصرالدین‌شاه منجم دانا و مقتدر خودش را برای آرام کردن جو به اصفهان می‌فرستد.
این‌گونه میشود که پای منجم‌باشی به اصفهان باز میشود تا یکی از زیباترین معماری‌های حال حاضر را به لطف او داشته باشیم.
خانه‌ی ملاباشی در اصفهان
زمانی که ملاباشی به این عمارت پا گذاشت شامل دو پنج دری و یک بخش زمستان.نشین از دوره زندیه می‌شد ولی با آمدن ملاباشی بخش شاه‌نشین و بخش ۹ دری به آن اضافه شد که مهم‌ترین و جذاب‌ترین بخش این عمارت نیز همان است.
شاید دلیل تغییر این عمارت اهمیت حضور ملاباشی باشد اما این عمارت در مقابل خانه انگورستان ملک التجار که چند قدم بیشتر با آن فاصله ندارد خانه‌ای کم‌اهمیت جلوه می‌کرد در نتیجه تغییر آن برای نشان دادن جایگاه ملاباشی بوده است.
بلیت رایگان برای سفر مجازی
خانه ملا باشی اصفهان در واقع نمونه‌ای زبان‌زد از معماری خانه‌های ایرانی در اصفهان است. این خانه هم شبیه هم‌دوره‌ای‌هایش به دو قسمت «اندرونی» و «بیرونی» تقسیم میشود
خانه‌ای خوشرنگ و خوش‌نقشه که دیگر تکرار نشد. ورود به خانه از حیاط بیرونی آغاز میشود. معماری این قسمت از خانه کمی تغییر و بسیار مرمت شده که طبیعی است. این بخش از خانه بیشتر در معرض باران و خرابی بوده.
تابستان‌نشین: این قسمت از خانه ویژگی خانه‌های دوران زندیه است. هر چند فقط قسمت کوچکی از آن دست نخورده باقی مانده اما در مرمت هم نشانه‌های معماری زندیه در آن رعایت شده است.
تعبیه‌ی حوض و ساعت از ویژگی‌های اتاق تابستان نشین است که در این اتاق هم به چشم می‌خورد. اتاق تابستان‌نشین در فصل گرما مورد استفاده قرار می‌گرفته و وجود حوض باعث خنک شدن اتاق بوده است. هر چند که در دوره‌های مختلف نمایش‌های روحوضی که بیشتر تابستان‌ها اجرا می‌شده از اجرا دور همین‌حوض‌ها وام‌گرفته شده است.
شاه‌نشین (نه.دری): از نامش معلوم است که منتظر چه چیز باید باشیم. اتاقی با معماری ملوکانه که پنجره‌هایش ارسی شکل و شیشه‌‌کاری‌های رنگی‌اش تاریخ را به حاضر می‌آورد و آینه‌کاری‌اش توریست‌ها را مبهوت می‌کند.
اتاق کار: «ملاباشی فرد مورد اعتماد و دانایی که شاه وقت فرستاده تا پسرش را سر عقل بیاورد» همین توضیح دو خطی‌کافی است تا مردم هم از او وعده دیدار بگیرند. پس اتاق کار برای مراجعه‌کننده‌ها ساخته شده است. این خانه دو اتاق کار دارد که یکی از آن‌‌ها در غرب حیاط بیرونی قرار گرفته است.
سرداب: بخش جدا نشدنی معماری قدیم. یخچالی برای مواد غذایی. به همین سادگی.
خانه ملاباشی یا معتمدی؟
معماری خانه ملاباشی را هر ایرانی با هر سلیقه‌ای می‌پسندد اما اگر به اصفهان سفر کردید، سراغ خانه را گرفتید و به شما گفتند که خانه نامش معتمدی است تعجب نکنید. سال‌ها بعد فردی به نام معتمدی خانه را خرید و شخصی‌ساز کرد. در آخرین روزهای تابستان به اصفهان و این خانه سری بزنید تا وقار هنر ایرانی شما را هم کمی سر ذوق بیاورد.
