میانه شما با تاریخ شکرآب است؟ نیست؟ که نیست. پس حتماً این یادداشت را با لذت بخوانید. شناسنامه هر تاریخ معماری آن است. معماری مجموعه زنده و شگفتی از تاریخ درگذشته است. شهرهای ایران هر کدام روایتگر دوره‌ای هستند و بازتاب اندیشه‌ای. خانه سرخه‌ای جایی که دختر و داماد مظفرالدین‌شاه در آن زندگی می‌کردند هنوز نفس می‌کشد.
خانه سرخه‌ای یک عمارت شاهانه
تبریز شهر خانه‌های اعیانی است. باور کنید. فهرست خانه‌های تاریخی شهر تا ۶۰۰ هم می‌رود. خانه اردوبادی‌ها، خانه پروین اعتصامی، مستشارالدوله تا همین سرخه‌ای‌ها. عمارت ۱۴۰۰ مترمربعی میرزا مهدی فراش‌باشی یا عمارت «سرخه‌ای» تبریز در یکی از قدیمی‌ترین و تاریخی‌ترین مناطق شهر، محله سرخاب است. خانه‌‌ای دو طبقه‌ای که اندرونی و بیرونی دارد و هشتی اصلی آن در ضلع جنوبی قرار گرفته و دسترسی به بخش اندرونی و حیاط آن از طریق حیاط بیرونی امکان‌پذیر است. اگر بخواهیم وارد بخش اندرونی بشویم، تنها راه موجود از طریق حیاط بیرونی است. قسمت اصلی عمارت شامل طنبی وسیعی به ابعاد ۵.۹ متر در ۵ متر می‌شود که پنجره‌های آن مشرف به ایوان، حیاط و باغچه‌ی ضلع جنوبی است. ایوان‌ها ستون‌دار است و دسترسی آن‌ها به یکدیگر از دو طرف طنبی است. زیرزمین خانه حوض‌خانه‌ی بزرگی را در خود دارد که از زیباترین بخش‌های بنا محسوب می‌شود.اتاق‌های بخش اندرونی در اضلاع شمالی و جنوبی و شرقی و غربی حیاط اندرونی احداث شده است. در طرفین طنبی دسترسی‌های ایوان و در طرفین آن اتاق‌های کله‌ای (گوشوار) است.
در ضلع شمالی ساختمان حمام میرزامهدی قرار دارد. این حمام بعدها تفکیک شد و به دیگران واگذار شد. این حمام یک سربینه و گرمخانه با سقف گنبدی دارد و فضای میانی این دو قسمت به شکل شش ضلعی طراحی شده است. بنای حمام میرزا مهدی آجری است و ملات آن در پایه‌ها و دیوارهای داخلی ساروج و در طاق‌ها و گنبدها گچ در نظر گرفته شده. حمام درست روبه‌روی دری از مسجد جامع قرار دارد به سمت بازار باز می‌شود. اما باید در این خانه سربه هوا باشید تا تاریخ به دلتان بنشیند. مهم‌ترین عامل تزیین این خانه گچبری‌های متنوع در داخل و خارج ساختمان و انواع تزئینات چوبی آیینه‌کاری‌های سقفی است.
میرزا مهدی صاحب اصلی خانه داماد مظفرالدین‌شاه قاجار بود. اتفاقاً در زمان قاجار منصب مهمی هم داشت. این خانه باستانی با آن‌که عمر زیادی دارد اما هنوز جوان و سرحال است. دیدنی و تماشایی.
خانه‌ی سرخه‌ای در ۱۹ مرداد ماه ۱۳۷۹ به شماره‌ی ۲۷۷۹ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
